Historia pod specjalnym nadzorem

W Polsce trudno swobodnie mĂłwić o Zagładzie, choć wszystko, czego dowiedzieliśmy się przez ostatnie dwadzieścia lat, zmusza do pytań o rolę PolakĂłw w eksterminacji. Żukowski wydobywa niepisane reguły opowiadania o wojnie i Holocauście, pokazuje czego dotyczą i jak się je egzekwuje. Co myślą o nich ci, ktĂłrzy je widzą, i jak radzą sobie z nimi ci, ktĂłrzy chcieliby je obejść. Co udaje się powiedzieć pod presją. Borykali się z nią wszyscy - po jednej i po drugiej stronie muru. W książce można przeczytać o autorach znanych - Baczyński, Miłosz, Broniewski, Rudnicki, Szymborska, RĂłżewicz - ale i takich jak Władysław Szlengel czy Calek Perechodnik, ktĂłrych dopiero odkrywamy. Historie ich zmagań z tematem mogą stać się dla nas impulsem do refleksji i zmiany. Bo jeśli chcemy coś zmienić i skierować nasze spory o wojnę na racjonalne tory, najpierw powinniśmy zrozumieć, co się właściwie dzieje z naszą opowieścią o przeszłości.

O tym, czego nie chcemy wiedzieć.

Głębokie, rzetelne i wielopoziomowe studium nad postawą PolakĂłw wobec Zagłady. Autor pokazuje na licznych i konkretnych tekstach kultury, jak społecznie i zwykle nieświadomie dokonujemy samowybielania.

Teoretycznie powinniśmy wiedzieć, a jednak nie wiemy, co się stało z Żydami podczas okupacji i jaki był w tym udział PolakĂłw. Zgromadzono dane, przeanalizowano je, ale przy tym wytworzyła się dziwna umiejętność niedostrzegania tego, czego udało się nam o sobie dowiedzieć. Sedno problemu wciąż spowija milczenie.

Żukowski wykazuje, w oparciu o najgłośniejsze filmy i książki ostatnich siedemdziesięciu lat, jak powstają, pracują i przekształcają się mity służące retuszowaniu wizerunku PolakĂłw. Sprawdza, jak i ktĂłrędy do kanonu pamięci o relacjach polsko-żydowskich wlewają się stereotypy i jakie są tego konsekwencje. Tylko takie, odważne i bezkompromisowe naukowe działania dają szansę na przezwyciężenie emocji i oswojenie przeszłości. Odmowa konfrontacji z prawdą i utwierdzanie milczenia prowadzi donikąd - nierozpoznana agresja powraca, urazy stają się silniejsze.

Ta książka to historia polskiej choroby, diagnoza i recepta w jednym.